5 mei is de officiële Bevrijdingsdag in Nederland.
Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Nederland bevrijd is. Het is mooi dat wij in Nederland het kunnen vieren. Toch zijn we vaak zijdelings wel betrokken bij oorlogen. Ook daar vallen wel eens Nederlandse slachtoffers. Het is heel waardevol dat we in Nederland ons veilig voelen. Niettemin moet er veel gedaan worden om onze vrijheid te behouden.
Ik probeer een stukje geschiedenis te laten zien wat er in Purmerend allemaal heeft plaatsgevonden.
Op 19, 20 en 21 juli 1945 werd in Purmerend een groot feest georganiseerd ten bate van de bevrijding van de Duitse bezetting in Nederland. De 2e wereldoorlog was officieel afgelopen. Dan is het precies 70 jaar geleden dat de feesten in Purmerend gevierd werden. In 1945 werd speciaal voor deze festiviteiten een boekje gedrukt voor een ieder die deelnam aan het feest of als toeschouwer aanwezig was. U kunt dit lezen door de bladen aan te klikken.
Op 18 juli 1945 werd het monument aan de Jaagweg onthuld, op die plek zijn 3 willekeurige personen geëxecuteerd als vergelding van de suikerdiefstal in de melkfabriek Hollandia. De SS besloot meteen wraak te nemen en liet op 15 december drie mannen uit de gevangenis aan de Weteringschans in Amsterdam halen. Zij zaten vast wegens verzetsdaden. Deze mensen werden naast de fabriek doodgeschoten. Een trieste gebeurtenis voor het stelen van suiker.
Het ijzeren hek diende als rek voor de bloemen en kransen ter herdenking van de doden die daar gevallen waren.
Tekst uit de “Geschiedenis van Purmerend ” van Verhoofstad” geeft enige duidelijkheid waarom dit heeft plaatsgevonden.
Zoo heeft de ondergrondsche niet alleen verzet gevoerd en strijd geleverd, maar ook barmhartigheid betracht en velen van den hongerdood gered. In de Hollandia-fabriek lag een partij van 50.000 K.G. suiker opgeslagen. Vierhonderd balen hiervan werden in een schip geladen met bestemming Vlaardingen, waarschijnlijk ten behoeve van de Duitsche weermacht. In Zaandam stapten „belastingambtenaren” aan boord. Zij vorderden de suiker laadden ze in een ander schip over en verzegelden de luiken. Het ging alles zoo ,comme il faut”, dat de schipper niet de geringste verdenking koesterde. Nu lagen er in de Hollandia nog honderd balen. In een Novembernacht is de portier overmand en zijn de balen in een grooten trailer geladen, die ze nog dien zelfden nacht naar diverse boerderijen in de Purmer en naar burgers in Edam vervoerde. De suiker is voor het grootste deel verwerkt in noodrantsoenen voor de manschappen der B.S. en voor eenander deel genoten door zuigelingen, t-b-c-patiënten en ernstige zieken.
Enige tijd later werd het officiële monument op die plek gemaakt. Jaarlijks wordt op 4 mei wordt er een stille tocht gehouden ter nagedachtenis aan de 3 personen die daar ter dood veroordeeld werden. Onderdeel van de jaarlijkse dodenherdenking in Purmerend is de Stille Tocht naar het gedenkteken aan de Jaagweg. Op deze plek werden A.J.J. Breetveld uit Tiel, J.P. Schipper uit Amsterdam en K. de Graaf uit Den Haag op 15 december 1944 doodgeschoten. Meer hierover kunt u lezen op https://www.weidevenner.nl/monument-jaagweg-voor-verzetsmannen-3/ Vanaf het voormalig stadhuis wordt een wandeling gemaakt naar het monument aan de Jaagweg langs het Noord Hollands kanaal.
De 2e wereldoorlog in Purmerend
Over de 2e wereldoorlog in Purmerend en omgeving is al veel geschreven. Toch blijft het een herinnering waar jong en oud mee bezig blijft. Vrijheid is een waardevol goed. Mensen die na 1945 geboren zijn, hebben geen oorlog meegemaakt maar hun ouders daarentegen wel. De angst die speelt bij confrontaties met de vijand is ernstig. Uit verhalen Purmerenders krijgen we enigszins te horen hoe het was in de onderdrukte periode van de 2e werldoorlog.
Rechts is het tijdelijke graf van Klaas de Boer, een van de verzetsstrijders uit Purmerend.
Niettemin gaat alles gewoon door en werd er veel ondergronds verzet georganiseerd. Er volgde de nodige acties om het de Duitsers moeilijk te maken. Dit is in diverse boeken ruim beschreven. Bijna allemaal vertellingen van Purmerenders die dit meegemaakt hebben. Henk Binken heeft van de bevrijding en ook van het begraven van de verzetsstrijders vele foto’s gemaakt. Enkele van deze foto’s kunt u bekijken.
De bevrijding is een feit en de nodige hulpgoederen worden via de lucht gedropt. Een indrukwekkende vliegmacht kon nu vrij over het land vliegen zonder beschoten te worden. Hulp vanaf de grond en vanuit de lucht zorgde voor een feeststemming. Eindelijk waren de Duitsers weg uit het land en kon men ons eigen land weer opbouwen. Er was meer emotionele schade dan materiële schade. Immers waren een aantal Purmerenders doodgeschoten die verzet toonden tegen de bezetting van Duitsland. Veel verstopte voertuigen en ander materiaal kwam weer tevoorschijn. Geheel Purmerend deed mee in de optocht ten behoeve van de bevrijding.
Er kon ook weer vrij gefotografeerd worden. Honderden foto’s zijn gemaakt van de bevrijding, de optocht door de stad en van de begrafenis van de verzetshelden. De Nieuwe Algemene Begraafplaats werd geopend met het begraven van de verzetshelden. Een feest met een rouwrand.
Duizenden Purmerenders waren op de been om de verzetshelden de laatste eer te bewijzen. Zij hebben hun leven geven voor bevrijd Nederland.
Het is mooi dat er veel inwoners van de stad hun ervaringen willen delen en dat het in verhalen voor iedereen te lezen is.
De nationale veiligheid bevindt zich op het parkeerterrein naast de Oude Begraafplaats. Op de achtergrond ziet u de Rusthoeve. De schade aan de bomen is hier goed te zien. De takken werden afgezaagd om toch een beetje warmte te hebben in huis.
De Canadezen (Tommies) hebben hun intocht gemaakt, weliswaar een dag later. Een geweldige optocht en overal in de stad werd volop gedanst.
Een van de mooiste foto’s is genomen door Henk Binken vanuit zijn huis aan de Kanaalkade. De vliegtuigen vliegen laag over restaurant ‘De Drie Zwanen’. Voedseldroppingen werden op deze wijze gedaan.
Enorm veel energie werd er gestoken in de festiviteiten in de stad.
De Wherebom
Een ingrijpende gebeurtenis die het land ruim vijf jaar lang in haar greep hield. Gevangen zijn in je eigen land zorgde voor veel verzet onder de Nederlanders. Ook in Purmerend was het verzet actief. Dit zorgde voor veel angst onder de bevolking want de Duitsers reageerde zich af op de onschuldige inwoners
van de stad. Toen de stad werd bevrijd, kwamen de fototoestellen weer tevoorschijn en werden de feesten ruimschoots gefotografeerd.
In 2006 Kwam de herinnering aan de oorlog weer terug. Een enorme operatie werd er georganiseerd om een bom te ontmantelen bij de voormalige spoorwegovergang aan de Purmerweg. In 1941 sloeg een bom een gat in de straat die ondanks dat deze niet ontplofte, heel veel schade veroorzaakte aan de directe omgeving. Vele waren getuige van de inslag en vertelde dat ook. Mijn familie woonde ook in de kleine huisje langs de Purmerweg naast Tadema de ijskastenfabriek.
Het gat waar de bom ligt, is goed te zien op onderstaande foto, in de straat is de bom ongeveer 7 meter diep ingeslagen. Eerdere pogingen in de jaren 80 van de vorige eeuw kon men de bom niet vinden. Alleen een staartstuk was er gevonden. Best wel vreemd want er waren toen nog mensen leefden die de plek precies konden aanwijzen.
Bomexperts van de marine hebben de vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog ontmanteld. De operatie heeft dagen geduurd. De gemeente had geen halve maatregelen genomen voor de demontage van het 1900 pond zware projectiel, dat sinds de Tweede Wereldoorlog in een bouwput langs de oever van het riviertje de Where lag.
Veiligheidsmaatregelen
Een gebied van 500 meter rondom het explosief werd afgezet en 3700 omwonenden moesten tijdelijk hun huizen verlaten. De bewoners gingen naar familie, naar vrienden of naar de camping. Enkele tientallen mensen werden opgevangen in een zorghotel in Alkmaar.
Om te controleren of alle voorzorgsmaatregelen werden nageleefd, werden 175 agenten, een helikopter en bewakingscamera’s ingezet. Het luchtruim boven het bom gebied was gesloten en het treinverkeer bij het station kwam stil te liggen.
Toch weigerden nog enkele tientallen mensen het gebied te verlaten. Ze mochten blijven, maar wel op eigen risico.
De ontsteking werd op afstand uitgedraaid om ook de bomexperts te beschermen. Dat gebeurde met een zogeheten raketklem, een soort bankschroef met twee kleine raketjes.
Engelse bom
Een Britse piloot dropte de bom in 1941 boven Purmerend, maar bij het neerkomen ontplofte deze niet. Het gevaarte met een lengte van 1,6 meter bevat volgens kenners 200 kilo springstof.
De bom is onder politiebegeleiding naar Den Helder vervoerd en wordt volgende week op zee tot ontploffing gebracht.
Aanvankelijk werd nog gedacht dat er twee bommen in de bouwput lagen. Eén ‘bom’ bleek woensdag echter een ijzeren staaf te zijn. (zondag 2 jul 2006, 10:17 NOS.nl)
Een verslag uit de “Geschiedenis van Purmerend” van Verhoofstad
Zoo heeft de ondergrondsche niet alleen verzet gevoerd en strijd geleverd, maar ook barmhartigheid betracht en velen van den hongerdood gered. In de Hollandia-fabriek lag een partij van 50.000 K.G. suiker opgeslagen. Vierhonderd balen hiervan werden in een schip geladen met bestemming Vlaardingen, waarschijnlijk ten behoeve van de Duitsche weermacht. In Zaandam stapten „belastingambtenaren” aan boord. Zij vorderden de suiker laadden ze in een ander schip over en verzegelden de luiken. Het ging alles zoo ,comme il faut”, dat de schipper niet de geringste verdenking koesterde. Nu lagen er in de Hollandia nog honderd balen. In een Novembernacht is de portier overmand en zijn de balen in een grooten trailer geladen, die ze nog dien zelfden nacht naar diverse boerderijen in de Purmer en naar burgers in Edam vervoerde. De suiker is voor het grootste deel verwerkt in noodrantsoenen voor de manschappen der B.S. en voor eenander deel genoten door zuigelingen, t-b-c-patiënten en ernstige zieken.